Ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 32/2007/NQ-CP ngày 29/6/2007 về một số giải pháp cấp bách nhằm kiềm chế tai nạn giao thông và ùn tắc giao thông, Bộ Công an đã ban hành Kế hoạch số 75 KH/BCA(C11) ngày 7/7/2007 chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương tổ chức thực hiện Nghị quyết số 32/CP, trong đó tập trung lực lượng, phương tiện kiểm tra, xử lý nghiêm việc chấp hành quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông đối với người đi môtô, xe gắn máy trên các tuyến quốc lộ (từ ngày 15/9/2007) và trên tất cả các tuyến đường (từ ngày 15/12/2007); phối hợp với các cơ quan truyền thông đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền về quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm và các chế tài xử phạt vi phạm về mũ bảo hiểm.

Lực lượng CSGT tham mưu cho Bộ Công an triển khai quyết liệt nhiều biện pháp:

Có kế hoạch chỉ đạo toàn lực lượng mở các đợt cao điểm tuần tra theo kế hoạch xử lý vi phạm đối với người ngồi trên xe mô tô, xe máy không đội mũ bảo hiểm trên các tuyến đường. Do vậy chỉ sau 3 tháng thực hiện, trên tất cả các tuyến đường quốc lộ đã có trên 90% người tham gia giao thông đội mũ bảo hiểm, và sau 6 tháng cơ bản trên các tuyến đường người tham gia giao thông bằng xe máy đã chấp hành việc đội mũ bảo hiểm.

Phối hợp tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị quyết số 88/NQ-CP ngày 24/8/2011 về tăng cường thực hiện các giải pháp trọng tâm bảo đảm TTATGT, trong đó có chỉ đạo các cơ quan chức năng duy trì và tiếp tục đẩy mạnh thực hiện đội mũ bảo hiểm.

Tham mưu xây dựng Nghị định số 27/NĐ-CP ngày 24/3/2010 của Chính phủ, trong đó đã huy động được các lực lượng Cảnh sát khác và Công an xã phối hợp với Cảnh sát giao thông tăng cường tuần tra, kiểm soát, xử lý hành vi vi phạm TTATGT trên tuyến giao thông đường bộ. Đây có thể xem là cơ sở pháp lý quan trọng cho lực lượng Công an cấp cơ sở xử lý một số hành vi vi phạm về TTATGT, trong đó tập trung vào xử lý vi phạm về mũ bảo hiểm tại các tuyến giao thông nông thôn, các đường nhánh trong đô thị trước khi ra đường chính và quốc lộ. Và cao nhất là tham mưu đưa nội dung quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm đối với người điều khiển, người ngồi trên xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy, xe máy điện, xe đạp điện vào Luật GTĐB 2008 và các nghị định của Chính phủ quy định về XPVPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ.

Lực lượng CSGT đã huy động lực lượng, phương tiện thực hiện hàng trăm đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm đối với chuyên đề vi phạm liên quan đến mũ bảo hiểm trên một số đoạn tuyến, địa bàn phức tạp về TTATGT; cũng như huy động tối đa các lực lượng Cảnh sát khác, Công an xã thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm về mũ bảo hiểm.

Từ 15/9/2007 đến 15/11/2017, Công an các đơn vị, địa phương đã lập biên bản xử lý 57.932.268 trường hợp vi phạm TTATGT đường bộ, nộp kho bạc Nhà nước 22.370 tỷ đồng, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe 3.371.360 trường hợp, tạm giữ 319.758 ô tô và 6.719.706 xe mô tô. Trong đó, vi phạm không đội mũ bảo hiểm, đội mũ bảo hiểm không cài quai là 6.891.646 trường hợp (chiếm 11,89% tổng số vi phạm).

Nhiều địa phương có những cách làm hay, sáng tạo đã góp phần tích cực nâng cao hiệu quả công tác như: Công an Hà Nội huy động lực lượng Cảnh sát hình sự, Cảnh sát cơ động phối hợp Cảnh sát giao thông (141) xử lý vi phạm, trong đó có vi phạm về mũ bảo hiểm, nhất là vào các giờ trưa, giờ tối đem lại hiệu quả cao, đặc biệt trấn áp được những thanh thiếu niên không đội mũ bảo hiểm, có biểu hiện càn quấy. Đến nay, một số Công an các địa phương đã áp dụng mô hình này, triển khai thực hiện, đã đạt kết quả tốt như: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bắc Giang, Quảng Ninh, Quảng Bình, Hải Phòng, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bắc Ninh, Quảng Trị, Hải Dương, Điện Biên, Nam Định, An Giang, Cà Mau, Cần Thơ, Bạc Liêu, Hà Nam, Lai Châu… Nhiều địa phương khác đã tổ chức việc hoá trang ghi hình các trường hợp vi phạm không đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông và thông báo cho lực lượng CSGT công khai dừng phương tiện xử lý hoặc thông báo bằng văn bản đến chủ phương tiện để xử lý...

Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, kết hợp xử lý nghiêm vi phạm không đội mũ bảo hiểm hoặc đội mũ bảo hiểm không cài quai đúng quy cách, đã góp phần nâng cao ý thức tự giác chấp hành các quy định của pháp luật về bảo đảm TTATGT; làm cho người tham gia giao thông có thói quen khi ngồi lên mô tô, xe gắn máy, xe đạp điện là phải đội mũ bảo hiểm.

Lực lượng Công an nhân dân, mà trực tiếp là lực lượng CSGT đã có trách nhiệm trong việc chủ động tham mưu cho chính quyền các cấp chỉ đạo các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, các tổ chức xã hội, các cơ quan thông tin đại chúng liên tục tuyên truyền, phổ biến, vận động mọi người đi mô tô, xe gắn máy nắm được tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm, các quy định của pháp luật về đội mũ bảo hiểm khi đi mô tô, xe gắn máy; phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan, một số cơ quan, tổ chức quốc tế thực hiện việc tuyên truyền, phát mũ bảo hiểm cho người tham gia giao thông, trong đó đối tượng ưu tiên là học sinh, sinh viên, người có thu nhập thấp; rà soát, kiến nghị cơ quan chức năng quy định tiêu chuẩn kỹ thuật mũ bảo hiểm; huy động tập trung lực lượng tăng cường kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý kiên quyết những trường hợp vi phạm. Do đó, việc thực hiện quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên môtô, xe gắn máy đã có hiệu ứng mạnh mẽ trong xã hội, tỷ lệ người tham gia giao thông bằng phương tiện môtô, xe gắn máy, xe điện chấp hành quy định về đội mũ bảo hiểm đã được nâng lên rõ rệt, góp phần hạn chế thiệt hại về người trong các vụ tai nạn giao thông.

Đánh giá về sự thành công qua 10 năm thực hiện bắt buộc đội mũ bảo hiểm.

Việc thực hiện thành công chủ trương bắt buộc đội mũ bảo hiểm đã thể hiện sự quyết tâm đồng bộ của Chính phủ, các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội, nhân dân, với vai trò quan trọng của các cơ quan thông tin đại chúng, vai trò nòng cốt của các cơ quan chức năng.

Thành công này còn bắt nguồn từ sự chuẩn bị lâu dài, kỹ lưỡng, chu đáo, các chủ trương được quy định từ khuyến khích đến bắt buộc, từ triển khai trên một số tuyến quốc lộ đến bắt buộc trên mọi tuyến đường và có một lộ trình quy định hợp lý, đồng bộ từ khâu chuẩn bị thực hiện chủ trương, đến chuẩn bị các điều kiện cần thiết để thực hiện chủ trương; xây dựng các quy định của pháp luật phù hợp; bố trí lực lượng, phương tiện tổ chức thực hiện, chủ động đáp ứng với yêu cầu xã hội.

Hoạt động TTKS, xử lý vi phạm hành chính của CSGT và các lực lượng Công an khác đối với các vi phạm về mũ bảo hiểm được xác định là biện pháp công tác quan trọng và hữu hiệu, góp phần hạn chế, giảm thiểu vi phạm, đồng thời cũng nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về TTATGT cho mọi tầng lớp nhân dân

Việc thực hiện nghiêm quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên mô tô, xe gắn máy, xe đạp điện là thể hiện tính kỷ cương, văn minh  trong thực hiện các quy định của pháp luật về trật tự an toàn đường bộ. Góp phần quan trọng trong việc kiềm chế và giảm chấn thương sọ não, giảm thương vong, thiệt hại do TNGT  từ đó góp phần giảm ghánh nặng xã hội và  giảm thiệt hại về kinh tế do TNGT gây ra. Hình thành một thói quen văn hóa giao thông. 

Tuy nhiên, hiện nay việc chấp hành chủ trương bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi đi mô tô, xe gắn máy, xe máy điện, xe đạp điện còn chưa được thực hiện triệt để, nhiều nơi còn chưa tốt, nhất là tại các tuyến giao thông nông thôn, liên huyện, liên xã hoặc tại các đô thị vào dịp lễ, tết, các đợt nghỉ dài ngày. Một số đối tượng ngang nhiên vi phạm hoặc chấp hành theo kiểu chống đối, chỉ đội khi có lực lượng làm nhiệm vụ bảo đảm TTATGT trên đường… Tình trạng này xuất phát từ ngiều nguyên nhân cả chủ quan và khách quan, song cũng phải thẳng thắn nhìn nhận các cấp chính quyền, các đơn vị vẫn vào cuộc theo phong trào; việc kiểm soát của lực lượng công an chưa quyết liệt.

Giải pháp nâng cao hiệu quả tiếp tục thực hiện quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm

Một là: CSGT Công an các tỉnh, thành phố thường xuyên mở các đợt cao điểm theo chuyên đề mũ bảo hiểm và lồng ghép trong các chuyên đề xử lý vi phạm về ATGT. Chủ động tham mưu huy động lực lượng Cảnh sát khác và Công an xã phối hợp tăng cường tuần tra, kiểm soát và xử lý nghiêm hành vi không đội mũ bảo hiểm hoặc đội mũ bảo hiểm không cài quai đúng quy cách tại các tuyến đường giao thông nông thôn, liên huyện, liên xã, các địa bàn vùng sâu, vùng xa; tăng cường lực lượng kiểm tra trong các dịp nghỉ dài ngày, lễ, tết.

Hai là: Đề nghị các cơ quan thông tin đại chúng tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền với những nội dung và hình thức phong phú, chú trọng tuyên truyền thiệt hại do TNGT do mô tô, xe gắn máy gây ra; tác hại của việc không đội mũ bảo hiểm khi ngồi trên mô tô, xe gắn máy, xe đạp điện; xe máy điện... Tuyên truyền việc kiểm tra, xử lý vi phạm của lực lượng chức năng theo đúng quy định của pháp luật.

Ba là: Đề nghị Ủy ban ATGT Quốc gia tiếp tục đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa trong việc cấp, tặng mũ bảo hiểm cho các đối tượng trong xã hội, tập trung vào trẻ em, người nghèo, đồng bào dân tộc tại các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn.

Bốn là: Đề nghị cơ quan chức năng tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật trong quản lý và sử dụng mũ bảo hiểm, trong ngăn chặn việc lưu hành mũ bảo hiểm không đạt chuẩn.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Tuấn

Phó Cục trưởng Cục CSGT, Bộ Công an